Sistemi Demokratikë
Sistemet
demokratike janë sisteme që ndjekin parimet e demokracisë. Këto përfshijnë, për
shembull, zgjedhjet e lira, sistemet shumëpartiake, një parlament funksional
dhe respektimin e të drejtave të njeriut. E kundërta e sistemeve demokratike
janë të gjitha llojet e diktaturave (sistemi autoritar, totalitarizëm).
Në thelb
ekzistojnë tre forma të sistemeve politike demokratike: parlamentare,
presidenciale dhe sisteme të përziera.
Në sistemet
parlamentare, parlamenti luan rolin më të rëndësishëm. Ajo ka mundësinë e
shprehjes së mosbesimit ndaj qeverisë (mocioni i mosbesimit). Kreu i shtetit
duhet të përmbushë kryesisht detyra përfaqësuese. Një sistem të tillë e gjejmë
për shembull në Britaninë e Madhe.
Në sistemin
presidencial (ky quhet edhe sistemi presidencial), presidenti luan një rol
shumë të rëndësishëm krahas parlamentit. Ai ose ajo zgjidhet gjithashtu
drejtpërdrejt. Presidenti emëron qeverinë. Parlamenti nuk mund të shprehë
mosbesim ndaj qeverisë. Sisteme të tilla ekzistojnë, për shembull, në SHBA dhe në
shumë vende të tjera në Amerikën Veriore dhe Jugore.
Në sistemet e
përziera gjejmë elemente nga të dy sistemet e tjera (p.sh. në Zvicër ose në
Austri).
Sistemi autoritar
Një vend që nuk
plotëson standardet minimale demokratike (demokracia) quhet një vend autoritar,
sistemi i qeverisjes së këtij vendi është një sistem autoritar. Sistemet
autoritare ishin komuniste (p.sh. Jugosllavia nën Tito nga 1945-1980) dhe
shtete fashiste (p.sh. Italia nën Musolinin nga 1922-1943, Austria nga
1933-1938 ose Spanja nën Franko 1939-1975). Edhe sot ka ende shumë sisteme
autoritare, p.sh. në Kubë, Kore, Kinë, apo Arabinë Saudite.
Në sistemet
autoritare, shteti nuk kontrollon të gjitha fushat e shoqërisë, por ka liri të
caktuara, megjithëse shumë të vogla, për qytetarët ose për institucione të
caktuara (p.sh. liria e udhëtimit në Jugosllavinë titiste ose rregullore të
veçanta për Kishën Katolike në Italinë fashiste). Ashtu si sistemet totalitare
(totalitarizmi), sistemet autoritare përdorin terrorin, shtypin kundërshtarët
politikë dhe përdorin dhunën për të mbijetuar.
Raporti i OKB-së i vitit 2002 për demokracinë
Në vitin 2002, një raport i OKB-së thoshte se nga
200 shtete të botës, vetëm 82 mund të quhen plotësisht demokratike . Këto
shtete përfshinin 57 për qind të popullsisë së botës . Zhvillimi i demokracisë
në ish-kolonitë dhe ish-vendet komuniste ka ndaluar, përfundon raporti
Comments