Fotografia është
e kohës së Serbisë së parë (rreth viteve 1920 – 1924). Nga e majta, pranë
xhandarëve dhe kaçakëve të zënë rob, shihet Miliq Kërrstiq (i njohur në popull
si Miliq Kërrsta), i veshur me pallto, me duar në xhepa, jelek të zi, këmishë
të bardhë, kravatë dhe me pamje gazmore e triumfuese. Pranë tij, vazhdon radha
e pesë kaçakëve shqiptar, të leckosur, të uritur dhe çehrevrarë, me pushkë të
varura në qafë dhe rrethatoret krahaqafe pa fishek. Në radhën poshtë, në të
majtë, shihet një kaçak i plagosur, kurse katër të tjerë pranë tij, janë të
vrarë. Në bazë të tirqve galanë, kaçakët duhet të ishin nga Drenica, përveç
njërit, që ka tirq të bardhë. Ai duhet të ishte nga Dukagjini.
Për të marr hak,
për këta trima dhe për shumë të tjerë anë e mbanë trojeve shqiptare, në verën e
vitit 1938, Selman Kadria e vret Miliq Kërrstën... Por Miliqi nuk shkon
gjak-humbës. Për Miliqin merr hak Ramë Vuthi, njeriu më besnik i fisit të
Selmanit... Pra nipi i babës së Selmanit e vret Selmanin.
Por, si ndodhi
vrasja e Selman Kadrisë?
Lexojeni më
poshtë tregimin në vetën e parë.]
G R A C K A
Me ndrojtje ju
afrova kalit. Për disa çaste u përpoqa ta vë këmbën e djathtë në zinxhi. Më
erdhi zor. Disi, ndjehesha tepër ngushtë i veshur me rroba grash. Për të hipur mbi
kalë, mu deshtë ta shpërvjelë tërlikun deri në gju... derisa mu dukën kallçinat
e tirqve. U turpërova. E ktheva kokën prapa. Ishte nipi, Ramë Çokërlaçi. I
shpërqendruar, disi si i zënë në faj, po avitej. Më një buzëqeshje të shtirë,
më ndihmoj të hidhesha mbi kalë. Pasi u rehatova mirë e mirë maje kali, lëbyra
sytë nga kënaqësia e besimi që kisha në burrërinë e tij. Pas pak, pashë edhe
një herë pamjen e tij të zbehtë. Në fytyrë, akoma e mbante atë buzëqeshje të
zhvendosur, që shprehte dyshim, frikë e mosbesim. Epo, doemos... po e
rrezikonte jetën e vet, për të më shpëtuar mua! Në shkëlqimin e rrezeve të
diellit, pashë vezullimin e tehut të mprehët të sëpatës së vogël, që ai, e
mbante shtrëngueshëm në dorë. Hooo, allç, i thirri kalit! U nisëm.
Kënaqësia e
pakmëparshme mu davarit, si të ishte tym eshke. Vendin e saj e zuri reja e
ankthit, që kishte ditë që nuk po më shqitej. Trokëllima e patkonjve të kalit
mu duk e thatë... e pa trajtë... e frikshme. Tundjet maje tij ishin edhe më
torturuese. Një palë djersë të nxehta, sikur ma përvëluan trupin. Nga thellësia
e shpirtit, e zbehtë, me erdhi një lëkundje besimi. Çfarë pati ai që gjithsesi
e donte fshehjen e mauzerit në shkurre, kur atë mund ta fshihja nën gunë?
Ngrita dorën ngadalë për ti fshirë djersët. Dora më vajti të shamia. Më mbuloj
turpi. Pse pranova ti veshi këto tesha grash? Po nëse me vrasin, çfarë do thonë
për mua? Frikacaku, u fsheh nën pështjellakun e gruas!? Turp... si e fsheha
krenarinë... burrërinë... Ato rroba grash po shndërroheshin në rrjetë, duke ma
plogështuar shpirtin, duke mi ngatërruar krahët dhe disi tinëzisht, duke më
shtyrë drejtë një gracke të frikshme.
– Ndale kalin...
– mu bë sikur i thirra me zë të butë.
Ai, duke e
tërhequr kalin nga kapistalli, sikur nuk kishte dëgjuar gjë, vazhdonte të ecte
i qetë shtegut malor. Trokëllima e patkonjve vazhdonte si më parë, në të
njëjtin ritëm, ndërsa dyshimi nga gracka po me rritej prore.
Ndërkohë, dyshova
se vërtetë i kisha thirrur për ta ndaluar kalin. Ndoshta këtë, vetëm e kisha
menduar me vete apo, e kisha dëgjuar nga dikush tjetër.
– Ndale kalin,
ej... dua të zbres… nuk dua të ç’ burrërohem. – i thirra kësaj radhe me zë të
ngritur dhe nën ngatërrimin e teshave të grave i dhashë trupit me tërë fuqinë
për të zbritur nga kali. Ai vazhdonte rrugëtimin, me ritëm të shpejtuar. Herë
pas here, kthente kokën prapa për të parë. Kishte çehre të vrarë... të
frikshme. Krakëllima e patkonjve vazhdonte me ritëm të ngjeshur. Shtegu i
ngushtë malorë, rruga me gur, kaçuba e thera murrizi, si dhe ngatërrimi i
gjymtyrëve në teshat e grave më bënë që këmba e djathtë të më ngatërrohej në
zinxhi. Duart i mbaja të ngjitura fort pas shalës së kalit, kurse këmba e majtë
me shkonte zvarrë për tokë, duke u penguar herë pas here në gurët e shtegut
malor. Gjatë përpëlitjeve, pashë se ai nuk ishte më para kali. Si në vegime e
pashë prapa... e godiste kalin me shkop vitheve! Ç’bën ai kështu?, e pyeta
vetën, duke shikuar me dyshim vezullimin e mprehët të tehut të sëpatës që e
mbante shtrëngueshëm në dorën tjetër. Trokëllima vazhdonte... derisa kali
filloj të hidhej në të katra. Këmba nuk po me shqitej nga zinxhia. Sa vinte e
më ngatërrohej edhe më keq. Kur nuk e prisja, duart mu shkëputën nga shala. Tani
trupi më shkonte vazhdë përtokë, duke u përplasur gurëve e ferrave, kurse ai, i
hakërryer, vraponte pranë meje. Në çastin kur isha duke menduar se çdo gjë
kishte mbaruar, apo do të mbaronte së shpejti, ndodhi mrekullia. Këmba, që
kishte mbetur peng në zinxhi, mu lirua. Trupi mu plandos pas gurëve e kaçubave.
Pas ca rrokullisjeve buzë greminës, u kapa fortë pas një dege shkoze. Me mundim
u ngrita në këmbë. Hodha shikimin para. Pashë kalin, tani më të liruar nga
pesha e trupit tim, që vraponte përpjetë shtegut malorë. U ndjeva i qetësuar.
Derisa po mendoja se ç’qe gjithë ky rrebesh... ai mu zhduk nga sytë. Befas,
dhembja mbi shpatullën e djathtë, me bëri të lëshoja një klithmë tmerri, sa që
nuk e njoha britmën time. Nga shkulmi i gjakut dhe ngatërrimi i gjymtuarve në
ngushtimin e teshave të grave, mu bë së nuk po shkërmoqsha unë para bjeshke
por, bjeshka po shkërmoqej para meje. Si në një ëndërr të keqe, e pash atë që
me goditi... ishte po ai që me kishte marrë në besë për të më shpëtuar...
ndërkohë, ngriti duart lart me sëpatën e gjakosur... do të më godas prapë? Çka
ky me mua? Në mes të dhembjeve të tmerrshme, arrita t’ia vë të dyja duart e
lodhura në gjoks dhe me gjithë forcën që më kishte ngelur, e shtyva drejtë
greminës.
Zvarrë u nisa
drejt kaçubave ku e kisha fshehur mauzerin. Shkulmi i gjakut vazhdonte.
Zvarritja ngadalësohej. Me mundim arrita të lirohem nga ato rroba grash, që ai,
me tradhti, m’i kishte vënë si rrjetë, për të më zënë më lehtë në grackë. Sytë
mu errësuan. Plogështia ishte dominuese, kurse mauzeri ishte fare pranë... e
kapa me dorë. E mbështeta në sup me tytën drejtë greminës, andej nga po vinte
me vrap i pabesi. Dorën e djathtë e vura mbi qark, por nuk e tërhoqa dot. Duart
nuk po më bindeshin. Sytë po me errësoheshin. Rreth e qark mu bë mugëtirë...
pastaj, errësirë.
Pasi erdha në
vete pashë se po me bartnin mbi vig. Ndjeva zërin e tulatur e bastard të tij. E
justifikonte plagosjen time... nga frika i rashë sëpatë... ai do të me vriste,
u thoshte me zë të tulatur. I ndjeva edhe zërat e hakërryer të atyre që e
kishin paguar, duke e sharë e qortuar... duke e nënvlerësuar. Ata nuk e shanin
për pabesi, por pse më kishte plagosur me një goditje sëpate, e nuk me kishte
lënë të shëndoshë në gojën e tyre të uritur... për të më shqyer me dhëmb... për
të ma pirë gjakun si kanibalët, ashtu siç ishin duke ia pirë gjakun popullit
tim.
Kur me lëshuan
për tokë, ndjeva brohoritjet e turmës. Pas pak, nën tingujt e muzikës, filluan
sharjet dhe goditjet me çfarë ju vinte në dorë. Ndjeja dhembje të tmerrshme.
Nuk lëvizja dot. Ritmi i muzikës dhe hedhja e valleve nuk kishin të mbaruar...
Ishin të gëzuar. Po e festonin gjakmarrjen, sepse për ta ishte hakmarrë soji
im, nipi im, vëllai im... kanë arsye ta festojnë vdekjen time. Kurse unë, para
agonisë së vdekjes, me pezëm në zemër e shpirt, po e ëndërroja ditën e
lirisë... dhe mu bë sikur po e shihja një dritë të bardhë... dhe dalëngadalë,
vendin e ulërimave të tyre, po e zinte kënga e rapsodëve të prirë në valle nga
zanat e malit... po shihja dasmorë e lahutar, që po niseshin për ta sjellë
nusen e lirisë... këto po i mendoja në agoni, i lumtur dhe i liruar nga
dhembjet, në çastet e fundit, atëherë kur po me dilte shpirti.
Muharrem Blakaj
(P.S. Ky tregim
zuri vendin e tretë në konkursin letrar në Universitetin popullor të Gjenevës
me 3 maj 2008.)
Comments