[Fragment nga
fjalimi i Fan Nolit,mbajtur në parlamentin shqiptar më 1924.]
Në vendin tonë
mbretëron konfuzioni i pesë anarkive:
1 – Fetare. Katër
fé të ndryshme, që s'kanë zënë rrënjë në zemrën e këtij populli pagan.
2 – Sociale. Këtu
s'ka as klasë bejlerësh, as klasë bujqësh, as klasë borgjezie. Këtu bujku është
më bej se beu dhe beu më bujk se bujku. Kini një shembull të bukur në partinë
popullore, e cila mbahet sot në fuqi prej bejlerëve nga oxhakët më të vjetër,
kurse anëtarët e saj lëvdohen se kanë shpëtuar prej bejlerëve!
3 – Morale. Këtu
s'e njeh qeni të zotin; këtu karaktaret dobësohen, qullosen dhe ndërrojnë formë
e ngjyrë dita ditës, si në kaleidoskop. Këtu ambiciet janë pa fré e pa kufi;
këtu i padituri i di të gjitha dhe i pazoti është i zoti për të gjitha.
4 – Patriotike.
Këtu brenda një dite, si me magji, tradhtari bëhet patriot dhe patrioti
tradhtar. Këtu shohim të kapardisen përpara syve tanë, si patriotë të mëdhenj,
ata që kanë luftuar për harfet dhe për flamurin e babës, që kanë djegur
Shqipërinë e Mesme, ose ata që janë puthur me andartët e i kanë ndihmuar të
shenjtërojnë anembanë Toskërinë. Këtu, siç më thoshte një miku im, është më mirë
që njeriu të jetë tradhtar e të shikojë interesin e tij, sepse kështu është e
sigurt që të nesërmen do të shpallet patriot i madh.
5 – Idealeve.
Këtu idealet e shtrembra, të errëta, të mykura, përfyten e përleshen në një
luftë për jetë a vdekje me idealet më të gjallë, më elegantë e më të ndritshëm
të Perëndimit. Na mungojnë vetëm idealet e antropofagëve. Por, për të zënë
vendin e këtyre, kemi kolltukofagët: krimba të verdhë me kokë të zezë, që
ushqehen me plagët e infektuara të Shqipërisë në lëngim, këpushë që mund t'i
copëtosh, por jo t'i shqitësh nga trupi që kafshojnë e thëthijnë. Herodoti na
tregon se në betejën navale të Salaminës një athinas kapi një anije persiane me
dorën e djathtë e s'e lëshonte, gjersa ia prenë. Atëherë e kapi me dorën e majtë;
ia prenë edhe këtë; pastaj e kapi me dhëmbë, gjersa ia prenë kokën. Sikur të
ngjallej Herodoti përsëri do të shikonte që kolltukofagët tanë janë më të fortë
se ky trim legjendar i antikitetit. Që t'i shqitësh këta tanët nga kolltuku,
duhet t'iu presësh jo vetëm duart e kokën, por edhe këmbët e trupin...»
Comments