Pse vendbanimet u bashkuan në kombe? Të dhënat
arkeologjike nga Mesopotamia kanë përgjigjen.
Si u krijuan shtetet e para? A u mblodhën disa
njerëz të fuqishëm në fillim për të sunduar popullsinë dhe për të shfrytëzuar
të mirat e tyre?
Apo njerëzit janë bashkuar për të bashkëpunuar
dhe për të përparuar së bashku? Të dy janë qasje që debatohen në teorinë e
shtetit. Por si u bë në të vërtetë?
Studimi
Një studim i ri nga revista “American Economy
Review” gjen përgjigje empirike. Studiuesit amerikanë analizuan të dhënat
arkeologjike nga rajoni i Mesopotamisë. Mesopotamia qëndron në jug të Irakut të
sotëm dhe është bashkangjitur nga dy lumenjtë e mëdhenj Eufrat dhe Tigris. Me
kalimin e kohës, bashkësi familjare janë vendosur aty dhe kanë jetuar nga
rendimentet e lumenjve.
Rreth 6,000 vjet më parë, ndryshimet e
klimatike çuan në disa vende në
ndryshimin e kurseve të lumenjve, kështu që një pjesë e vendbanimeve humbi
qasjen e tyre të drejtpërdrejtë në lumenj.
Nëse teza është e saktë që shfrytëzimi i popullsisë
është shkas për themelimin e shtetit, shtetet e para do të duhej të krijoheshin
nga vendbanimet direkt afër lumenjve . Vendi është më pjellor dhe me mundësi lëvizje
tregtare përmes lumit .
Anasjelltas, nëse shtetet janë krijuar nga
bashkëpunimi, kjo duhet të ketë ndodhë aty ku lumi është larguar. Për të
vazhduar të sigurohet mbijetesa në këto vende, duhet të hapeshin kanalet e
ujitjes, shpesh mbi 30 kilometra të gjatë. Kjo kërkon bashkëpunimin e shumë
vendbanimeve të prekura.
Studiuesit llogaritën se fshatrat nga të cilët
lumi është larguar kanë një probabilitet më të lartë për t’u bërë pjesë të një qyteti-shteti
të ri sesa vendbanimet e paprekura nga
rrjedha e lumit.
Vendbanimet gjithashtu kanë një probabilitet
dukshëm më të madh nëse kanë ndërtuar kanaleve të ujitjes, mure të qytetit,
ndërtesave administrative dhe pagesa tatimore. Aty mund të jetë krijuar një
sistem shtetëror në të cilin infrastruktura dhe projektet kryesore mund të
zbatohen përmes përpjekjeve të përbashkëta.
Sidoqoftë, rezultatet nuk do të thotë që
pushtetet shtetërore kanë vetëm motive
të mira. Në kohën e shfaqjes së shteteve të para, nuk kishte struktura të
fuqisë patriarkale demokratike, por fort hierarkike, patriarkale. Sidoqoftë,
studimi tregon se themeli i shteteve të para
ishte kryesisht për të përparuar përmes bashkëpunimit.
Comments