Kush e transmeton inteligjencën tek fëmija: nëna apo babai? Shumë prindër ia bëjnë vetes këtë pyetje vazhdimisht - dhe mendimet për të ndryshojnë shumë. Kështu thotë shkenca për të.
Si përcaktohet
dhe nga çfarë konsiston saktësisht inteligjenca? Hulumtimet nuk kanë gjetur
ende një përgjigje përfundimtare për këtë. Koeficienti i inteligjencës (IQ)
siguron një matje përgjithësisht të vlefshme. Megjithatë, kjo nuk thotë asgjë
nëse inteligjencën tuaj e keni trashëguar nga nëna, babai apo edhe nga të dyja.
Sipas një studimi, vetëm gjysma e rezultatit të testit tuaj të IQ mund të
shpjegohet nga gjenetika juaj. 50 për qind e tjera vijnë nga rrethanat tuaja
individuale.
Por cilat gjene
përfshihen? Një studim gjithëpërfshirës nga ekipi i udhëhequr nga James J. Lee
nga Universiteti i Minesotës në vitin 2018 ofron njohuri emocionuese.
Bazuar në një
analizë të gjenomit të më shumë se një milion subjekteve, ekipi hulumtues ishte
në gjendje të zbulonte 1271 variacione gjenetike që kanë një ndikim në
inteligjencën dhe suksesin arsimor. Me fjalë të tjera, nuk ekziston një gjë e
tillë si varianti i vetëm i gjenit që është kryesisht përgjegjës për inteligjencën.
Në fakt, 1271 variantet e identifikuara kanë vetëm një efekt minimal në IQ.
Ekipi hulumtues nuk ishte në gjendje të përcaktonte nëse këto variante të
gjeneve janë trashëguar kryesisht nga nëna apo babai.
Do të jetë djalë
apo vajzë?
Një tezë shkencore
është se gjenet që lidhen me inteligjencën gjenden kryesisht në kromozomin X.
Ne do t'ju tregojmë më vonë nëse është në të vërtetë kështu. Së pari, ne do
t'ju shpjegojmë sistemin XY/XX për një kuptim më të mirë: njerëzit kanë 46
kromozome. Por vetëm dy prej tyre janë kromozome seksuale: X dhe Y. Femrat kanë
dy kromozome X (XX). Meshkujt, nga ana tjetër, kanë një kromozom X dhe Y (XY).
Normalisht, një nënë trashëgon një kromozom X tek fëmija i saj. Qeliza e
spermës së babait kalon ose një X tek vajzat ose një Y tek djemtë.
A është vërtet inteligjenca e trashëguar vetëm
nga nënat?
Vetëm kaq dihet
në të vërtetë: Studiuesit dyshojnë se gjenet e lidhura me inteligjencën
grumbullohen në kromozomin X sepse kromozomi X përmban gjithashtu një numër mbi
mesataren e gjeneve që mund të gjenden në variantet përkatëse të aftësive të
kufizuara mendore. Në vitin 2014, studiuesit kinezë vlerësuan se rreth 16 për
qind e gjeneve që ndikojnë në IQ gjenden në kromozomin X, edhe pse ai përmban
vetëm 3.4 për qind të gjeneve njerëzore.
Siç mund ta
shihni, ende nuk ka një përgjigje të qartë për pyetjen se nga e kemi trashëguar
inteligjencën tonë.
Inteligjenca nuk është vetëm një çështje gjenesh
Mjedisi juaj dhe
edukimi juaj gjithashtu luajnë një rol vendimtar në zhvillimin e inteligjencës
suaj. Markus Nöthen, Drejtor i Institutit për Gjenetikën Njerëzore dhe Profesor
i Mjekësisë Gjenetike në Bon, thotë: “Sigurisht, gjenetika nuk është
përgjegjëse vetëm për nivelin e arsimimit të arritur. Ambjenti luan një rol të
madh. Megjithatë, ndikimet gjenetike dhe mjedisore janë ndoshta të ndërthurura
ngushtë.” André Reis nga Universiteti i Erlangen konfirmon: “Vetëm talenti nuk
mjafton për të zhvilluar aftësi të caktuara, kam nevojë gjithashtu për një
mjedis stimulues.”
Comments