“Makiavelistët” - çfarë fshihet pas këtij tipi personaliteti?

 Manipuluesit e heshtur: Kush janë “makiavelistët” dhe çfarë fshihet pas këtij tipi personaliteti?

Disa njerëz janë mjeshtër të ftohtë të manipulimit. Ata dinë si të të fitojnë, si të të përdorin dhe si të arrijnë qëllimet e tyre – pa u ndjerë keq për asgjë. Quhen makiavelistë – njerëz që, nëse është e nevojshme, e përdorin edhe mashtrimin për të fituar pushtet apo avantazh personal. Për ta, interesi vetjak është mbi gjithçka tjetër.

Por çfarë do të thotë saktësisht “makiavelizëm”? Nga vjen ky term, si shfaqet tek njerëzit dhe pse disa individë priren drejt këtij tipi personaliteti?

 

Çfarë është “Makiavelizmi”?

Termi vjen nga Niccolò Machiavelli, filozof dhe politikan italian i shekullit XVI, autor i veprës së famshme “Princi” (Il Principe). Në këtë libër, Machiavelli përshkruante mënyrën se si një udhëheqës mund të ruajë dhe të forcojë pushtetin – shpesh duke injoruar moralin, ligjet apo ndjenjat njerëzore.

Fillimisht ishte një koncept politik, por sot “makiavelizmi” përdoret edhe në psikologji për të përshkruar një tipar personaliteti që lidhet me manipulimin, ftohtësinë emocionale dhe etjen për pushtet.

Tiparet kryesore të një personi me prirje makiaveliste

Sipas psikologëve Christie & Geis (1971) dhe përkufizimit në Dorsch Lexikon für Psychologie, njerëzit me prirje makiaveliste shfaqin katër veçori të dukshme:

1. Pak ose aspak ndjeshmëri emocionale në marrëdhënie me të tjerët
2. Mungesë lidhjeje me moralin tradicional – nuk ndjekin rregulla etike për të “bërë gjënë e duhur”
3. Të përqendruar te realiteti dhe interesi personal, jo te idealet
4. Pa ideologji apo bindje të forta, përveç atyre që u shërbejnë vetë

Në thelb, ata janë njerëz strategjikë, manipulues dhe egoistë, të gatshëm të kalojnë çdo kufi për të arritur atë që duan.

 
Si sillen në marrëdhënie me të tjerët?

Në dukje, makiavelistët mund të jenë të këndshëm, karizmatikë dhe të besueshëm. Dinë si të krijojnë lidhje dhe rrjete që më vonë i përdorin për interesat e tyre.

Megjithatë, pas kësaj fasade fshihet një mendje llogaritëse. Empatia, në rastin e tyre, është më shumë një mjet për manipulim, jo ndjenjë e sinqertë. Ata nuk krijojnë marrëdhënie për dashuri apo respekt, por për përfitim.

Psikologu hungarez Tamás Bereczkei, në librin e tij “Machiavellianism”, shkruan se “të gjithë njohim njerëz me tipare makiaveliste – por nuk i njohim gjithmonë menjëherë.” Ata dinë të maskohen mirë, të përdorin dobësitë e të tjerëve dhe të arrijnë qëllimin pa u ndjerë fajtorë.

 
Vështirësitë në punë dhe bashkëjetesë me një makiavelist

Në ambientin e punës, njerëzit me prirje makiaveliste mund të duken ambiciozë dhe të aftë për vendime të vështira, por bashkëpunimi me ta shpesh është i lodhshëm dhe konfliktual.
Ata kërkojnë gjithmonë kontrollin, nuk pranojnë kompromise dhe rrallë ndihmojnë të tjerët në mënyrë të sinqertë.

Në momentin që manipulimi i tyre zbulohet, besimi në marrëdhënie prishet thellësisht – qoftë në një ekip pune, qoftë në lidhje personale.

 
A kanë ndonjë anë pozitive?

Edhe pse shpesh perceptohen negativisht, disa tipare makiaveliste mund të jenë të dobishme në situata të caktuara.
Në menaxhim apo biznes, një mendje e ftohtë dhe strategjike mund të ndihmojë në marrjen e vendimeve të vështira pa u ndikuar nga emocionet.
Në kriza, negociata apo ndryshime organizative, kjo qasje mund të sjellë rezultate të mira – për aq kohë sa përdoret me vetëkontroll dhe etikë.

 
Çfarë thotë shkenca: A lind apo bëhesh makiavelist?

Sipas studimeve të profesor Christian Montag nga Universiteti i Ulmit (Gjermani), disa prirje makiaveliste kanë bazë biologjike dhe gjenetike.

Në një kërkim të botuar në Journal of Neuroscience, Psychology and Economics (2015), u zbulua se:

• Një variant specifik i gjenit DRD3, që ndikon te neurotransmetuesi dopaminë, lidhet me prirje për sjellje manipuluese dhe dëshirë për pushtet.
• Këto prirje vërehen më shpesh te meshkujt që mbartin këtë variant gjenetik.
• Gjithashtu, individët me tipare “shizotipe” (të ftohtë, të distancuar, me perceptim paksa të çuditshëm) kanë më shumë gjasa të shfaqin makiavelizëm.

Por gjenet nuk janë gjithçka: mjedisi, edukimi dhe përvojat jetësore kanë po aq ndikim. Një ambient ku vlerësohet pushteti, rivaliteti dhe fitimi i çdo kushti mund ta forcojë këtë mënyrë sjelljeje.

 
Egoistë, por të aftë strategjikisht

Makiavelizmi, nga një koncept politik, është shndërruar në një përkufizim psikologjik të personalitetit.
Njerëzit me këtë prirje janë egoistë, të ftohtë emocionalisht dhe të përqendruar vetëm te qëllimi i tyre.
Në marrëdhëniet njerëzore, bashkëjetesa me ta shpesh është sfiduese.
Megjithatë, aftësia për të menduar me gjakftohtësi dhe për të vepruar strategjikisht mund të jetë e vlefshme në disa situata profesionale – nëse përdoret me maturi dhe ndershmëri.

Makiavelistët janë mjeshtër të lojës së pushtetit. Por aty ku mbaron etika, fillon manipulimi – dhe çdo marrëdhënie që ndërtohet mbi mashtrimin, herët a vonë, rrëzohet.